HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI NEDİR?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması ya da kısa adıyla HAGB ; ilk kez 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunu ile hukukumuzda yer bulan, suçu işlediği sabit olan sanık ya da suça sürüklenen çocuklar hakkında verilen hükmün kesinleşme tarihinden itibaren sanıklar için 5 yıl , suça sürüklenen çocuklar için 3 yıl süre ile açıklanmamasını, bu süre içerisinde söz konusu sanık ya da suça sürüklenen çocuğun bir denetime tabi tutulmasını, denetim süresi içerisinde yeni bir kasıtlı suç işlenmesi durumunda hükmün açıklanmasını ve denetim süresi içerisinde herhangi bir kasıtlı suç işlenmemesi halinde mahkeme tarafından başvuru üzerine düşme kararı verilerek; açıklanmayarak askıda olan bu hükmün tüm sonuçları ile birlikte ortadan kaldırılmasını ifade eden bir ceza muhakemesi kurumudur.
HER HÜKMÜN AÇIKLANMASI GERİ BIRAKILABİLİR Mİ?
5271 Sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunun 231/6.maddesine göre sanık hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilmesi için;
- Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması,
- Mahkemece, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması,
- Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi, gerekmektedir.
Bu şartların dışında kişinin aldığı sonuç cezanın 2 yıl ve daha az süreli hapis veya adli para cezası olması, ayrıca kişinin hakkındaki hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına muvafakat etmesi şartlarının da varlığı gerekmektedir.
DENETİM SÜRESİ İÇERİSİNDE YENİ BİR SUÇ İŞLENİRSE NE OLUR?
Yukarıda da bahsettiğimiz üzere uygulanan denetim süresi sanıklar için 5 yıl suça sürüklenen çocuklar için ise 3 yıldır. Bu sürenin başlangıcı kişi hakkında verilen hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının kesinleşme tarihidir.
Bu denetim süresi içerisinde kişi eğer kasıtlı bir suç işlerse; yeni suçtan yargılama yapan mahkeme tarafından yeni kasıtlı hükmün kesinleşmesine müteakip, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararını veren mahkemeye bir ihbarda bulunur. Bu ihbar üzerine HAGB kararını veren mahkeme dosyayı yeni bir esasa kaydederek duruşma günü tayin eder. Mahkeme bu duruşmada hükmü açıklar ancak 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanununun 231/11.maddesi uyarınca mahkeme, kendisine yüklenen yükümlülükleri yerine getiremeyen sanığın durumunu değerlendirerek; cezanın yarısına kadar belirleyeceği bir kısmının infaz edilmemesine ya da koşullarının varlığı halinde hükümdeki hapis cezasının ertelenmesine veya seçenek yaptırımlara çevrilmesine karar vererek yeni bir mahkûmiyet hükmü kurabilir.
DENETİM SÜRESİ İÇERİSİNDE YENİ BİR SUÇ İŞLENMEZSE NE OLUR?
Bu durum yine 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunu’nun 231/10.maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlenmediği ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranıldığı takdirde, açıklanması geri bırakılan hüküm ortadan kaldırılarak, davanın düşmesi kararı verilir. Kanunun lafzından anlaşılacağı üzere burada mahkemenin 5 yıllık süre sonunda resen yani kendiliğinden bu durumu araştırarak kişi denetim süresi içerisinde yeni bir kasıtlı suç işlemediği takdirde düşme kararı vermesi gerekmektedir. Ancak uygulamada böyle bir durum söz konusu olmayıp kişinin kendisi yahut yasal temsilcisi veya avukatı aracılığıyla bir dilekçe vererek hakkında düşme kararı verilmesini istemesi gerekmektedir.
HAGB KARARI ADLİ SİCİL KAYDINA İŞLENİR Mİ?
Söz konusu HAGB kararı verilmesinden kesinleşmesine kadar hiçbir şekilde adli sicil kaydına işlenmez. Ancak kesinleştikten sonra yani denetim süresi içerisinde kişinin adli sicilinde yalnızca mahkemelerin ve savcılıkların görebileceği özel bir bölüme kaydedilir. Bu durumda denetim süresi içerisinde bulunan kişi örneğin iş başvurusu yapmak için adli sicil kaydı talep ettiğinde söz konusu belgede bu karar gözükmeyecektir. Ancak başkaca bir suç işleyip yargılandığında yahut soruşturulduğunda yargılamayı yapan mahkeme veya soruşturmayı yürüten savcılık adli sicil kaydında önceki HAGB kararlarını görebilecektir.
Kişi hakkında denetim süresi içerisinde yeni bir suç işlenmediği gerekçesiyle düşme kararı verildiğinde ise hüküm tüm sonuçları ile birlikte ortadan kalkacağı için düşme kararını veren mahkeme tarafından adli sicile bir müzekkere yazılarak yalnızca mahkeme ve savcılıkların görebileceği özel sicilden de söz konusu karar silinir.
Kişi hakkında denetim süresi içerisinde yeni bir suç işlemesi durumda ise seçenek yaptırımlara çevrilse dahi söz konusu karar artık adli sicilinde kesinleşmesinden itibaren görülebilecektir. Bu durumda kişi örneğin iş başvurusu yaptığında dahi adli sicil kaydında söz konusu kararla karşılaşacaktır.
BİR KİŞİ HAKKINDA BİRDEN FAZLA HAGB KARARI VERİLEBİLİR Mİ?
Yukarıda bahsettiğimiz üzere kişi hakkında denetim süresinde yeni bir suç işlemediğinden bahisle düşme kararı verilirse bu karar adli sicile bildirilecek ve HAGB kararı mahkeme-savcılık ekraları da dahil olmak üzere tüm adli sicillerden silinecektir. Bu düşme kararından sonra kişi yeni bir suç işlerse yargılama yapan mahkeme önceki HAGB kararını zaten göremeyeceği için yeniden HAGB kararı verebilecektir.
Kişinin adli sicilinde mahkeme HAGB kararını gördüğünde ise 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanunun 231/8.maddesinin 2.cümlesinde yer alan; ‘’Denetim süresi içinde, kişi hakkında kasıtlı bir suç nedeniyle bir daha hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez.’’ Hükmü uyarınca yeni bir HAGB kararı veremeyecektir. Ancak söz konusu hüküm 18/06/2014 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, aleyhe kanunun geçmişe yürüme yasağı nedeniyle eğer kişinin sicilinde yer alan HAGB kararına konu suçun işlenme tarihi 18/06/2014 tarihinden önce ise kişi hakkında diğer şartları oluşmuşsa yeniden HAGB kararı verilebilecektir.
Ozan Veysel YEDİEL
Yediel Avukatlık&Danışmanlık
Kurucu Avukat-Ceza Hukuku Departmanı