SERİ MUHAKEME NEDİR ?
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 250. maddesinde düzenlenen seri muhakeme usülü yargılama sürecini kısaltmak amacıyla, hızlı ve etkili bir şekilde sonuca ulaşmayı hedefleyen bir yargılama biçimidir.
“Madde 250 – (Başlığı ile Birlikte Yeniden Düzenleme:17/10/2019-7188/23 md.)
(1) Soruşturma evresi sonunda aşağıdaki suçlarla ilgili olarak kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilmediği takdirde seri muhakeme usulü uygulanır:
a) Türk Ceza Kanununda yer alan;
1 Hakkı olmayan yere tecavüz (madde 154, ikinci ve üçüncü fıkra),
2 Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (madde 170),
3 Trafik güvenliğini tehlikeye sokma (madde 179, ikinci ve üçüncü fıkra),
4 Gürültüye neden olma (madde 183),
5 Parada sahtecilik (madde 197, ikinci ve üçüncü fıkra),
6 Mühür bozma (madde 203),
7 Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (madde 206),
8 Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama (madde 228, birinci fıkra),
9 Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması (madde 268), suçları.
b) 10/7/1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun 13 üncü maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci fıkraları ile 15 inci maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen suçlar.
c) 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanununun 93 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen suç.
d) 13/12/1968 tarihli ve 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanunun 2 nci maddesinde belirtilen suç.
e) 24/4/1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun ek 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde belirtilen suç.
(2) Cumhuriyet savcısı veya kolluk görevlileri, şüpheliyi, seri muhakeme usulü hakkında bilgilendirir.
(3) Cumhuriyet savcısı tarafından seri muhakeme usulünün uygulanması şüpheliye teklif edilir ve şüphelinin müdafii huzurunda teklifi kabul etmesi hâlinde bu usul uygulanır.
(4) Cumhuriyet savcısı, Türk Ceza Kanununun 61 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen hususları göz önünde bulundurarak, suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında tespit edeceği temel cezadan ve koşulları bulunduğu takdirde zincirleme suça ilişkin hükümler uygulandıktan sonra belirlenen cezadan yarı oranında indirim uygulamak suretiyle yaptırımı belirler.
(5) Dördüncü fıkra uyarınca sonuç olarak belirlenen hapis cezası Cumhuriyet savcısı tarafından, koşulları bulunması hâlinde Türk Ceza Kanununun 50 nci maddesine göre seçenek yaptırımlara çevrilebilir veya 51 inci maddesine göre ertelenebilir.
(6) Bu maddeye göre belirlenen yaptırımlar hakkında, Cumhuriyet savcısı tarafından, koşulları bulunması hâlinde 231 inci madde kıyasen uygulanabilir.
(7) Bu madde kapsamında yaptırım uygulanması, güvenlik tedbirlerine ilişkin hükümlerin uygulanmasına engel teşkil etmez.
(8) Cumhuriyet savcısı, şüpheli hakkında seri muhakeme usulünün uygulanmasını yazılı olarak görevli mahkemeden talep eder. Talep yazısında;
a) Şüphelinin kimliği ve müdafii,
b) Mağdur veya suçtan zarar görenlerin kimliği ile varsa vekili veya kanuni temsilcisi,
c) İsnat olunan suç ve ilgili kanun maddeleri,
d) İsnat olunan suçun işlendiği yer, tarih ve zaman dilimi,
e) Şüphelinin tutuklu olup olmadığı; tutuklanmış ise, gözaltına alma ve tutuklama tarihleri ile bunların süreleri,
f) İsnat olunan suçu oluşturan olayların özeti,
g) Üçüncü fıkrada belirtilen şartların gerçekleştiği,
h) Belirlenen yaptırım ile beşinci ve altıncı fıkra uygulanmış ise bunlara ilişkin hususlar ve güvenlik tedbirleri, gösterilir. (Ek cümle:8/7/2021-7331/22 md.) Bu fıkraya aykırı olarak düzenlendiği, belirlenen yaptırımda maddi hata yapıldığı, yaptırım hakkında 231 inci veya Türk Ceza Kanununun 50 nci ve 51 inci maddelerinin uygulanmasında objektif koşulların gerçekleşmediği ya da teklif edilen cezanın mahiyetine uygun bir güvenlik tedbiri belirtilmediği anlaşılan talep yazısı, eksikliklerin tamamlanması amacıyla mahkemece Cumhuriyet başsavcılığına iade edilir. Cumhuriyet savcısı tarafından eksiklikler tamamlandıktan ve hatalı noktalar düzeltildikten sonra talep yazısı yeniden düzenlenerek mahkemeye gönderilir.
(9) Mahkeme, şüpheliyi müdafii huzurunda dinledikten sonra üçüncü fıkradaki şartların gerçekleştiği, eylemin seri muhakeme usulü kapsamında olduğu ve dosyadaki mevcut delillere göre mahkûmiyet kararı verilmesi gerektiği kanaatine varırsa talep yazısında belirtilen yaptırımdan daha ağır olmamak üzere dört ila yedinci fıkra hükümleri doğrultusunda hüküm kurar; aksi takdirde talebi reddeder ve soruşturmanın genel hükümlere göre sonuçlandırılması amacıyla dosyayı Cumhuriyet başsavcılığına gönderir. Mazeretsiz olarak mahkemeye gelmeyen şüpheli, bu usulden vazgeçmiş sayılır.
(10) Seri muhakeme usulünün herhangi bir sebeple tamamlanamaması veya soruşturmanın genel hükümlere göre sonuçlandırılması amacıyla Cumhuriyet başsavcılığına gönderilmesi hâllerinde, şüphelinin seri muhakeme usulünü kabul ettiğine ilişkin beyanları ile bu usulün uygulanmasına dair diğer belgeler, takip eden soruşturma ve kovuşturma işlemlerinde delil olarak kullanılamaz.
(11) Suçun iştirak hâlinde işlenmesi durumunda şüphelilerden birinin bu usulün uygulanmasını kabul etmemesi hâlinde seri muhakeme usulü uygulanmaz. (Ek cümle:8/7/2021- 7331/22 md.) Seri muhakeme usulü, bu kapsama giren bir suçun, kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmiş olması hâlinde uygulanmaz.
(12) Seri muhakeme usulü, yaş küçüklüğü ve akıl hastalığı ile sağır ve dilsizlik hâllerinde uygulanmaz.
(13) Resmî mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması hâlinde, seri muhakeme usulü uygulanmaz.
(14) (Değişik:8/7/2021-7331/22 md.) Dokuzuncu fıkra kapsamında mahkemece kurulan hükme itiraz edilebilir. İtiraz mercii, itirazı üçüncü ve dokuzuncu fıkralardaki şartlar yönünden inceler.
(15) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Adalet Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle belirlenir.”
SERİ MUHAKAMEDE CEZAYI KİM BELİRLER ?
Seri muhakeme usulününde uygulanacak yaptırım Cumhuriyet Savcısı tarafından belirlenmektedir.
Cumhuriyet savcısı kanun maddesinde sayılan katalog suçlardan birisini işlemiş olan şüpheliye, ilgili suçun alt ve üst sınırı arasında belirleyeceği temel bir cezadan (hapis ya da adli para cezası) yarı oranında(1/2) indirim yapmak suretiyle yaptırımı belirler.
Belirlediği yaptırımı gerekirse cezayı erteleme, seçenek yaptırıma çevirme veya hükmün açıklanmasının geri bırakılması(HAGB) şeklinde çevirebilir.
ŞÜPHELİ NEDEN SERİ MUHAKEMEYİ KABUL EDER ?
Şüpheli bu yöntemi yargılama neticesinde karşılaşabileceği cezadan daha az bir cezaya tabi tutulması yönüyle kabul eder.
SERİ MUHAKEME USULÜ NASIL GERÇEKLEŞİR ?
Seri muhakeme usulü, şüphelinin müdafisi huzurunda gerçekleşir.
Şüpheli seri muhakeme usulüne ilişkin teklifi kabul etmişse, kendisine bir müdafi seçimi yapması söylenir. Ancak şüphelinin bir müdafisi yok ise, şüpheli talebi aranmaksızın kendisine sistem üzerinden bir müdafi ataması yapılır.
Müdafi huzurunda kendisine sunulan seri muhakeme teklifini kabul eder ise şüpheliye “kabul tutanağı” imzalatılır.
Şüpheliye imzalatılan bu kabul tutanağında;
- şüpheliye ve müdafisine ait kimlik bilgileri
- şüpheliye isnat edilen fiil, fiilin gerçekleştiği yer ve zaman
- şüphelinin seri muhakemeyi kabul ettiğine dair beyanı,
- belirlenen sonuç ceza ve/veya güvenlik tedbirleri,
- uygulanması halinde hagb,
- seçenek yaptırımlar,
- hapis cezasının ertelenmesi
gibi hususlar açıklanır.
Bu kabul tutanağında; şüpheli, şüpheli müdafi ve cumhuriyet savcısının imzası bulunur.
SERİ MUHAKEME KABUL EDİLİRSE NE OLUR ?
Şüpheli seri muhakemeyi kabul ettiğini beyan eder ve müdafisi huzurunda kabul tutanağını imzalar ise Cumhuriyet Savcısı tarafından belirlenmiş indirimli yaptırımı kabul etmiş olur.
Seri muhakeme usulünü kabul eden ve tutanağı imzalayan şüpheli, aynı gün mahkemeye yönlendirilir.
Seri Muhakemeyi yürüten savcı, şüphelinin yönlendirildiği ilgili mahkemeden şüpheli hakkında seri muhakeme usulü uygulanmasını yazılı olarak talep eder.
Mahkeme savcının sunmuş olduğu yazılı talebin verildiği gün inceleme yapar ve yine müdafi huzurunda şüpheliyi dinleyerek yargılamayı sonuçlandırır.
ŞÜPHELİ SERİ MUHAKEME KABULÜNDEN SONRA MAHKEMEYE GİTMEZSE NE OLUR ?
Şüpheli muhakeme gününde herhangi bir mazeret sunmadan, mahkemeye gelmez ise seri muhakeme usulünden vazgeçmiş sayılır.
SERİ MUHAKEME KARARINA İTİRAZ EDİLEBİLİR Mİ ?
Mahkemenin kurduğu hükme genel hükümler gibi itiraz edilebilir.
İtiraz seri muhakeme talebinin yönlendirildiği mahkemeye yapılır ve 7 günlük itiraz süresine tabidir.
İtiraz sonucunda mahkeme itirazı yerinde yani haklı görürse vermiş olduğu kararı düzeltir. Yerinde görmezse 3 gün içerisinde yapılan itirazı incelemesi için yetkili mahkemeye gönderir.
HANGİ SUÇLARDA SERİ MUHAKEME USULÜ UYGULANIR ?
Seri Muhakeme usulü 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 250. Maddesinde düzenlenmiş olup, işbu maddede bu usulün uygulanabileceği suçlar sayılmış olup bu suçlar dışındaki herhangi bir suça ilişkin seri muhakeme usulü uygulanamaz.
“Türk Ceza Kanununda yer alan;
-Hakkı olmayan yere tecavüz (TCK m.154, ikinci ve üçüncü fıkra),
-Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (TCK m.170),
-Trafik güvenliğini tehlikeye sokma (TCK m.179, ikinci ve üçüncü fıkra),
-Gürültüye neden olma (TCK m.183),
-Parada sahtecilik (TCK m.197, ikinci ve üçüncü fıkra),
-Mühür bozma (TCK m.203),
-Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan(TCK m.206),
-Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama (TCK m.228, birinci fıkra),
-Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması (TCK m.268);
6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun'un 13. maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci fıkraları, 15 inci maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen suçlar;
6831 sayılı Orman Kanununun; 93 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen suç;
1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanun'un; 2 nci maddesinde belirtilen suç;
1163 sayılı Kooperatifler Kanununun; ek 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde belirtilen suç;”
Yukarıda sayılı halde bulunan suçlara seri muhakeme usulü uygulanır.
SERİ MUHAKEME NE ZAMAN UYGULANMAZ ?
Seri muhakeme usulü uygulanacağı haller sınırlı olsa da bu suçların gerçekleştiği hallerde dahi seri muhakeme usulünün uygulanamayacağı durumlar bulunmaktadır.
Seri muhakeme usulü;
“-Suçun iştirak hâlinde işlenmesi durumunda şüphelilerden birinin bu usulün uygulanmasını kabul etmemesi,
-Bu kapsama giren bir suçun, kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmiş olması,
-Yaş küçüklüğü ve akıl hastalığı ile sağır ve dilsizlik,
-Resmî mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması,”
Hâllerinde uygulanmaz.
SERİ MUHAKEME SABIKA KAYDINA İŞLER Mİ ?
Seri muhakeme usulünde her ne kadar şüpheli alacağı temel cezadan yarı oranında indirilmiş bir ceza alsa da nihayetinde bir ceza almış olur ve bu ceza adli sicil ve adli sicil arşiv kaydına işlenir.
SERİ MUHAKEME USULÜNDE SON DEĞİŞİKLİKLER NELERDİR ?
Seri Muhakeme usulüne ilişkin Trabzon Bölge Adliye Mahkemesi 3. Ceza Dairesi ve Nevşehir 1. Asliye Ceza Mahkemesi’nin Anayasa Mahkemesine 7188 sayılı CMK 31. Maddesine eklenen geçici 5. Maddesinin d fıkrasının Anayasa’nın ilgili kısımlarına aykırı olduğu gerekçesiyle yaptıkları başvuru neticesinde ilgili kanun maddesinin bir kısmı aykırılık gerekçesi ile iptal edilmiştir.
Ancak bu iptal kararı Seri Muhakeme usulünün iptali anlamı taşımamaktadır.
Şöyle ki bu iptal isteminde ilgili ek maddenin “kovuşturma evresine geçilmiş, hükme bağlanmış” kısmı Seri Muhakeme yönünden iptal edilmiştir.
Netice olarak soruşturma aşamasındaki şüpheli yönünden herhangi bir iptal ya da değişiklik bulunmamaktadır.
Av. Zühre Dilşat LÜLECİ
Yediel Avukatlık & Danışmanlık